JOIN ITER, THE ULTIMATE PROJECT FOT FUSION POWER PLANTS. Iterbelgium

JOIN ITER, THE ULTIMATE PROJECT FOT FUSION POWER PLANTS Iterbelgium 2007-2012

Voorwoord van de Iterbelgium coördinator Het ITER-project is als Apollo destijds. Een waanzinnig idee, dat bewees dat een gecoördineerde samenwerking van de meest uiteenlopende disciplines kon leiden tot de realisatie van een onmogelijk geachte ambitie: een mens op de maan. Niet alleen is dit gelukt, maar de ruimtevaart heeft er ook rechtstreeks toe geleid dat wij vandaag met een GPS feilloos naar elk adres kunnen worden geleid Het belang van Apollo schuilt niet in de waarde van maanmonsters op de veiling van Sotheby s, maar in de gigantische boost die aan diverse technologiesectoren werd gegeven. Zo ook met ITER, een project dat zich tot doel stelt aan te tonen dat kernfusie, de energiemotor van de zon, ook op aarde kan worden nagebootst. Het wordt dan mogelijk om in een kernfusiecentrale van 1000 MW met amper 300 kilogram fusiebrandstof per jaar in plasmavorm en op een bedrijfstemperatuur van 150 miljoen graden- evenveel energie op te wekken als in een kolencentrale van 1000 MW, die echter datzelfde jaar een trein met kolen verbrandt die even lang is als drie keer de afstand Brussel-Rome. De energieuitdaging in de komende decennia is alternatieven te zoeken voor de eindige voorraden fossiele brandstoffen, en vooral om ook voor komende generaties energie te kunnen maken aan een betaalbare prijs. En dit moet kunnen voor een veel grotere bevolking dan vandaag en met een gemiddelde levensstandaard die een stuk hoger moet liggen dan vandaag. Omgezet naar energiebehoeften gaat het om een explosieve toename. Geen omelet zonder eieren te breken, geen hogere levensstandaard zonder energie te verbruiken, hoezeer sommigen dit verband miskennen. De echte wereldmachten deze eeuw zullen deze zijn die aan de bron zitten van grondstofvoorraden, water en energie. De ambitie van ITER en de enorme boost die dit project biedt voor onze bedrijven op het vlak van technologie en netwerking is te belangrijk om dat doel alleen maar te laten afhangen van ROI-overwegingen op korte termijn. Hopelijk kunnen ook Belgische bedrijven motivatie vinden om deelachtig te worden aan het meest fascinerende energieproject op aarde vandaag. Iterbelgium wil hen hierin zoveel mogelijk ondersteunen. Christian Dierick ITER Industry Liaison Officer Belgium Iterbelgium coördinator www.iterbelgium.be 1

Préface du coordinateur d Iterbelgium Le projet ITER est comme celui de Apollo à l époque. Une idée folle, qui a prouvé que la coopération coordonnée des disciplines les plus diverses pouvait conduire à la réalisation d un objectif apparemment impossible: un homme sur la lune. Ce fut non seulement un succès, mais l astronautique a également conduit directement à ce que nous puissions aujourd hui grâce à un GPS être amenés sans faille vers n importe quelle adresse... L importance d Apollo ne réside pas dans la valeur des échantillons lunaires à la vente aux enchères de Sotheby, mais dans le gigantesque élan qui fut donné aux divers secteurs technologiques. DelamêmefaçonavecITER,unprojetdanslebutdedémontrer que la fusion nucléaire, le moteur de l énergie du soleil, peut être également simulée sur la terre. Il devient alors possible dans une centrale de fusion nucléaire de 1000 MW avec à peine 300 kilogrammes de combustible de fusion par an - sous forme de plasma et à une température de fonctionnement de 150 millions de degrés - de générer autant d énergiequedansuneusinedecharbonde1000mw,cequi représente toutefois la consommation la même année d un train au charbon d une longueur équivalent à trois fois la distance Bruxelles-Rome. Le défi énergétique dans les décennies à venir est de chercher des alternatives aux réserves épuisables de combustibles fossiles, et surtout de produire pour les générations futures de l énergie à un prix abordable. Cela se doit pour une population beaucoup plus importante qu aujourd hui, et avec un niveau de vie moyen lequel doit être beaucoup plus élevé qu aujourd hui. Converti en besoins énergétiques, cela implique une croissance explosive. Pas d omelette sans casser des œufs, pas de niveau de vie supérieur sans consommation d énergie, même si certains ignorent cet égard. Les réelles puissances mondiales de ce siècle appartiendront à ceux qui sont à la source de fournir des matières premières, de l eau et de l énergie. L ambition du projet ITER et l énorme boost que ce projet offre à nos entreprises en termes de technologie et de réseautage est trop important pour laisser ces fins uniquement dépendre de considérations ROI à court terme. Espérons que les entreprises belges puissent également trouver la motivation nécessaire pour participer au projet énergétique le plus fascinant sur terre à ce jour. Iterbelgium désire autant que possible leur apporter son soutien dans cette démarche. Christian Dierick ITER Industry Liaison Officer Belgium Coordinateur Iterbelgium www.iterbelgium.be 2 2

2007 ACTIE 1. ACTIE 2. ACTIE 3. ACTIE 4. ACTIE 5. ACTIE 6. 2008 ACTIE 7. ACTIE 8. ACTIE 9. ACTIE 10. ACTIE 11. 2009 ITERBELGIUM 2007-2012 Realisaties Opzet van een informatiewebsite Opzet van een internationaal ILO-contactennetwerk Promotieacties: visuals, bedrijfsregistraties, bedrijfsfiches Bezoek aan de JET-installaties in Culham (UK) Positionering Belgische ITER-relevante expertise Opstart industrielobby rond relevante thema s Officiële lancering ITERBELGIUM ILO-netwerk als officiële industrievertegenwoordiger Transparantie EIDI bedrijvendatabank Afspraak tussen ITERBELGIUM en Nuclear Market Bezoek aan Tore Supra in Cadarache ACTIE 12. ITERBELGIUM/ILO-lobby rond contractvoorwaarden ACTIE 13. ITERBELGIUM-FIT missie naar Cadarache (F) ACTIE 14. Support in specifieke aanbestedingsdossiers ACTIE 15. Start voorbereidingen FUSION EXPO BELGIUM 2010 ACTIE 16. Belgische kandidatuur voor SOFT 2010 (en 2012) 2010 ACTIE 17. ACTIE 18. ACTIE 19. 2011 Opvolging, info en support bij aanbestedingen ITER promotie tijdens Belgisch EU voorzitterschap Topical day: 35 jaar fusieonderzoek in België ACTIE 20. Inbreng Industrie Policy voor fusie-industrie ACTIE 21. ITER-KMO-leveranciersdag en KMO mappings ACTIE22. FusiondaysinAntwerpen ACTIE 23. Diverse gerichte initiatieven met Belgische kandidaten ACTIE 24. Deelname aan Industrie netwerking event IBF2011 ACTIE 25. Voorbereiding industriestand op SOFT 2012 ITERBELGIUM personeelsinzet Het hierboven beschreven actieprogramma van ITERBELGIUM om de Belgische industrie te betrekken in het ITER-project werd van 2007 tot heden uitgevoerd met een gemiddelde personeelsinzet voor ITERBELGIUM van 0,4 FTE kaderpersoneel en 0,2 FTE secretariaatsondersteuning op jaarbasis. Ondanks het feit dat de Belgische investering in de ondersteuning van een industriedeelname in het ITER-project uitermate klein is in vergelijking met andere landen die actief deelnemen in het ITER-project, is het resultaat toch meetbaar positief. 3

2007 ACTION 1. ACTION 2. ACTION 3. ACTION 4. ACTION 5. ACTION 6. 2008 ITERBELGIUM 2007-2012 Réalisations Création d un site web d information Création du réseau international de contacts de l ILO (Industry Liaison Officer) Actions de promotion: supports visuels, enregistrements d entreprises, fiches d entreprises Visite aux installations du JET à Culham (Royaume-Uni) Positionnement de l expertise pertinente ITER de la Belgique Mise en place d un lobby industriel autour de thèmes pertinents ACTION 7. Lancement officiel d ITERBELGIUM ACTION 8. Le réseau ILO en tant que représentant officiel de l industrie ACTION 9. Transparence de la banque de données d entreprises EIDI ACTION 10. Conventions ITERBELGIUM et «Nuclear Market» ACTION 11. Visite au Tore Supra à Cadarache 2009 ACTION 12. Lobby ITERBELGIUM /ILO autour des conditions contractuelles ACTION 13. Mission ITERBELGIUM-FIT à Cadarache (F) ACTION 14. Actions de soutien relatives à des dossiers d adjudication ACTION 15. Lancement des préparatifs de FUSION EXPO 2010 BELGIUM ACTION 16. Candidature belge à SOFT 2010 (et 2012) 2010 ACTION 17. ACTION 18. ACTION 19. 2011 ACTION 20. ACTION 21. ACTION 22. ACTION 23. ACTION 24. ACTION 25. Suivi, information et soutien des adjudications Promotion ITER au cours de la présidence belge de l UE Topical Day: 35 ans de recherche sur la fusion en Belgique Apport d une politique industrielle à l industrie de la fusion Journée des fournisseurs ITER-PME et mappages PME Fusion days à Anvers Diverses initiatives ciblées avec des candidats belges Participation à l événement de réseautage industriel IBF2011 Préparation du stand industriel lors de SOFT2012 Personnel à disposition d ITERBELGIUM Le programme d action décrit ci-dessus d ITERBELGIUM visant à impliquer l industrie belge dans le projet ITER a été exécuté de 2007 jusqu à ce jour à ce jour grâce à la mise à disposition de personnel d encadrement pour ITERBELGIUM au nombre de 0,4 ETP en moyenne et de 0,2 ETP de soutien de secrétariat sur une base annuelle. Malgré le fait que l investissement belge dans les actions de soutien à une participation de l industrie dans le projet ITER soit extrêmement faible par rapport à d autres pays qui participent activement au projet ITER, le résultat est positivement mesurable. 4

2007 Beslissing tot een Belgisch ITER informatieplatform Met het oog op een Belgische ITER-cel werd begin 2007 een Mission Statement opgesteld en werden werkingsmiddelen vrijgemaakt door de FOD Economie om deze cel toe te laten de Belgische industrie te sensibiliseren, te informeren en te ondersteunen bij de deelname in het ITER-project. De opdrachten en financiering voor de cel zijn geregeld per Koninklijk Besluit, meeondertekend door de Minister van Energie, Marc Verwilghen, op 12 september 2007. De taken van de cel vindt men op de ITERBELGIUM website. http://www.iterbelgium.be/nl/taken-van-de-cel De coördinatie van ITERBELGIUM gebeurt vanuit Agoria, de Federatie van de Technologische Industrie, maar de dienstverlening staat open voor alle Belgische bedrijven die in ITER geïnteresseerd zijn. 5

ACTIE 1 Opzet van een informatiewebsite Van bij de aanvang werd ervoor gekozen om het Belgische ITER-informatieplatform zichtbaar te maken via een website met de toepasselijke naam www.iterbelgium.be. De architectuur en inhoud van de website werd volledig door ITERBELGIUM opgesteld en aangeleverd. Na screening van verschillende webbouwers werd gekozen voor de firma www.connexion.eu voor de implementatie van de website. De web hosting gebeurt via www.infomaniak.com, een firma in Zwitserland, gekozen omwille van de interessante verhouding van de jaarlijkse hosting kosten tot de aangeboden services en webcapaciteiten. Gedurende de voorbije 5 jaar (van 2007 tot januari 2012) werd de ITERBELGIUM website 33 455 keer geraadpleegd door 27 013 (nieuwe) bezoekers uit 142 landen. Daarvan waren 18 600 bezoeken uit België, 3388 uit Frankrijk, 1419 uit Duitsland, 1389 uit Nederland, 1220 uit de VS, 699 uit Spanje etc. Het gemiddelde bezoek duurde 2 minuten 18 seconden en er werden 3,2 pagina s bezocht per bezoek. ACTIE2 Opzet van een internationaal ILO-contactennetwerk Vanuit de industrie in de verschillende Europese landen die aan ITER deelnemen, werd vanaf het jaar 2007 een netwerk van ITER Industry Liaison Officers (ILO s) opgezet en ontwikkeld. Naast de contacten met de Europese ITER organisaties moeten deze ILO s helpen bij netwerking van bedrijven in verschillende landen die met elkaar wensen samen te werken, vb. voor de vorming van clusters voor ITER-offertes of om specifieke researchbehoeften van F4E in te vullen. De Belgische ILO en ITERBELGIUM-coördinator werd sinds de oprichting van dit ILO- netwerk in 2007 intussen viermaal herkozen als ILO-chairman en het netwerk telt intussen (anno 2012) 18 actieve nationale industrievertegenwoordigers. http://www.fusionforenergy.europa.eu/procurementsgrants/ilos.aspx ACTIE 3 Promotieacties: visuals, registraties, bedrijfsfiches ACTIE 3.1. ITER visuals en ENC 2007 in Brussel Het ITERBELGIUM platform werd na de zomer van 2007 aangekondigd op een industriestand (5a) op ENC 2007 (European Nuclear Conference) in Brussel. http://www.euronuclear.org/events/enc/enc2007/pdf/industry%20exhibition.pdf Hiertoe heeft ITERBELGIUM een aantal visuals ontwikkeld, die vanaf dan ook op andere gelegenheden kunnen worden ingezet. 6 6 6

ACTIE 3.2. Registraties: van EFDA-database tot F4E Portaal Een manier om Belgische bedrijven te promoten die kandideren voor deelname in het ITERproject, is hun registratie op de (voormalige) EFDA database. Deze database, vroeger EIDI-database genoemd, is intussen de referentiedatabank voor Fusion for Energy (F4E), het Europese Domestic Agency voor ITER, en wordt gebruikt voor de registratie en prekwalificatie van potentiële Europese toeleveranciers. ITERBELGIUM verwijst bedrijven vandaag rechtstreeks door naar het F4E Portaal voor hun F4E-registratie: https://industryportal.f4e.europa.eu/ext_ip_application_pages/createuser_account.aspx De databank van Europese toeleveringsbedrijven vormt intussen een essentieel onderdeel van het industrieportaal van F4E voor de communicatie naar de Europese industrie, voor aankondiging van offertevragen, informatie over aanbestedingen, voor organisatie van informatiedagen en workshops etc. De portaalsite van F4E heeft mede vorm gekregen door de vele opmerkingen vanuit TERBELGIUM en de andere leden van het ILO-netwerk. https://industryportal.f4e.europa.eu/default.aspx ACTIE 3.3. Opmaak ITERBELGIUM bedrijfsfiches Samen met de promotie voor een registratie van geïnteresseerde bedrijven op de databank van het F4E-industrieportaal, ontwikkelt ITERBELGIUM ook bijkomende informatiefiches voor alle Belgische bedrijven die dat wensen, en zet deze online op de site van ITERBELGIUM. Deze fiches zijn, in tegenstelling tot de bedrijfsinformatie van de geregistreerde bedrijven op het F4E Portaal, voor iedereen consulteerbaar en toegankelijk. http://www.iterbelgium.be/en/iterbelgium-members ACTIE 4 Bezoek aan de JET-installaties in Culham (UK) Op 27 juni 2007 organiseerde ITERBELGIUM een werkbezoek voor Belgische industriëlen aan JET, de belangrijkste onderzoeksreactor voor kernfusie ter wereld en de laatste en belangrijkste voorloper van ITER. Ze kregen er uiteenzettingen over alle belangrijke componenten van de reactor en de uitgebreide randinfrastructuur. http://www.efda.org/jet/jet-iter/jets-capabilities-in-support-of-iter/ Eén van de blikvangers bij het bezoek aan JET waren de nieuwe zogenaamde ITER-like ICRH antennes die onder leiding van het team van het Laboratorium voor Plasmafysica van de Belgische KMS (LPP-ERM/KMS) werd ontwikkeld. Het ITERBELGIUM-bezoek aan JET vond plaats net vóór de inbouw van deze antennes in de JET-reactor. Deze microgolfantennes om het plasma in de reactor te helpen opwarmen tot fusiecondities, vormen één van de speerpunten van het Belgische onderzoek betreffende kernfusie en de ontwikkeling ervan gebeurt in een samenwerking tussen het Belgische LPP-ERM/KMS, het CCFE (UK), het Oak Ridge National Laboratory (US) en het CEA (F). Dergelijke antennes zullen overigens later ook bij ITER worden ingebouwd. http://www.efda.org/newsletter/jet-develops-improved-icrh-for-iter/ 7

ACTIE 5 Positionering Belgische ITER-relevante expertise ACTION 5 - ICRH ANTENNA - JET VISIT CULHAM 2007 ACTIE 5.1. R&D EXPERTISE VAN LPP-ERM/ KMS, SCK/CEN en ULB (zie elders) ACTIE 5.2. ENGINEERING en GENERAL CON- TRACTING De Belgische industrie heeft expertise in huis waarop men al in de vroege ontwerpfase voor ITER een beroep deed, binnen het EFDA framework: het gaat om veiligheidsanalyses, ontwerpstudies voor warmteoverdrachtssystemen voor koeling en verwarming, etc. De maatschappij Tractebel maakt in dit verband al jaren deel uit van de European Fusion Engineering and Technology (EFET) industriegroep voor ITER. ACTIE 5.3. DATA-ACQUISITIE en VERWER- KING Ook de decennialange Belgische ervaring van Trasys Group in het domein van gegevensverwerking en controlesystemen op de JET reactor van Culham vormen een zeer belangrijke troef bij verdere Belgische deelname in het ITER-project. ACTIE 5.4. VACUUM VESSEL (VV) Vanaf 2007 ijverde ITERBELGIUM actief voor een Belgische kandidatuur voor de fabricage en assemblage van de 400 ton zware segmenten voor het Vacuüm Vessel (VV), het hart van de hele ITER-reactorinfrastructuur. DeBelgischefirmaG&G International uit Willebroek kandideerde actief voor de bouw van het Europese deel (7 van de 9 reactorsegmenten) van dit enorme reactorvat en werd als één van de 7 Europese bedrijven door F4E geprekwalificeerd voor verdere onderhandeling. Uiteindelijk werd het contract toegewezen aan een Italiaans consortium met firma s Ansaldo Nucleare, Walter Tosto en Mangiarotti. De bouw van deze segmenten is momenteel volop in voorbereiding. https://industryportal.f4e.europa.eu/lists/news/dispform.aspx?id=45&source=https%3a%2f %2Findustryportal%2Ef4e%2Eeuropa%2Eeu%2FLists%2FNews%2FAllItems%2Easpx%3FView %3D%257b49F992C0%252dC29D%252d4991%252d957B%252d5F602DA90DB6%257d%26S ortfield%3dlinktitle%26sortdir%3dasc 8

ACTIE 6 Opstart industrielobby rond relevante thema s Via het ILO-netwerk wordt gelobbyd rond onderwerpen met generiek belang voor de industrie bij het Europese Domestic Agency voor ITER, nl. F4E: Onderwerpen die hierbij in 2008 aan bod kwamen, hadden te maken met ondermeer: algemene contractvoorwaarden met daarin onaanvaardbare liability clausules voor de industrie (belangrijk probleem, nog zonder oplossing in de loop van 2008) specifieke maatregelen ten gunste van KMO s die F4E in het project wil betrekken aanpassingen op de F4E website met het oog op informatietransparantie concepten voor beter overleg en informatieverstrekking vb. het invoeren van het concept van voorafgaande informatieworkshops voor specifieke toeleveringen vb. de CODAC workshop van 27-28 oktober 2008, een REMOTE HANDLING workshop, het opzetten van ITER Business Forums (IBF), het opzetten van zgn. competence mappings etc. meer transparantie over de criteria voor preselectie van bedrijven Intellectual property rights (background en foreground IPR) bij de ontwikkeling van projecten met de industrie en EU-financiering etc. Onder het ITERBELGIUM ILO-voorzitterschap werd ook de transparantie vanwege F4E rond voorbije, lopende of toekomstige aanbestedingen sterk verhoogd, wat uiteindelijk heeft geleid tot de huidige structuur van het F4E Industrieportaal. 9

ACTION 3 - FUSION POSTER-ROLLUP Belgian Research and Industrial KnowHow in the first worldwide Fusion Reactor partnership www.iterbelgium.be webdesign: connexion Images: EFDA-JET, ITER design&print: monad.be with the active support from FPS Economy, SMEs, Independent Professions and Energy With the worldwide partnership of CHINA EUROPEAN UNION INDIA JAPAN KOREA RUSSIA USA For info on the iterbelgium.be platform, contact christian.dierick@agoria.be office: +32 2 706 79 55 mobile: +32 485 91 46 75

ACTION 4 - ICRH TEST BANK - JET VISIT CULHAM 2007 ACTION 4 - REACTOR - JET VISIT CULHAM 2007

2007 Décision visant la création d une plateforme d information ITER belge Une «Déclaration de mission» a été élaborée en vue de créer une cellule belge ITER début 2007. Des moyens de fonctionnement ont été mis à disposition par le SPF Économie afin de permettre à cette cellule de sensibiliser, d informer et de soutenir l industrie belge en vue de, et dans sa participation au projet ITER Les missions et le financement de la cellule ont été fixés par Arrêté royal, contresigné par le ministre de l Énergie, Marc Verwilghen le 12 septembre 2007. Les tâches de la cellule peuvent être consultées sur le site web d ITERBELGIUM. http://www.iterbelgium.be/fr/missions-de-la-cellule La coordination d ITERBELGIUM est assurée par Agoria, la Fédération belge de l industrie technologique, mais le service est ouvert à toutes les entreprises belges qui sont intéressées par le projet ITER. 12

ACTION 1 But d un site web d information Dès le début, l on a choisi de favoriser la visibilité de la plate-forme belge d information ITER par le biais d un site web appelé www.iterbelgium.be. L architecture et le contenu du site a été entièrement préparés et mis en place par ITERBELGIUM. Après avoir effectué une étude des concepteurs de site web, le choix s est porté sur la firme www.connexion.eu pour la mise en œuvre du site web. L hébergement du site se fait au travers de www.infomaniak.com, une entreprise Suisse, choisie en raison du rapport intéressant des frais annuels d hébergement vis-à-vis des services et capacités web offerts. Au cours des 5 dernières années (de 2007 à janvier 2012), le site web d ITERBELGIUM aété consulté 33.455 fois par 27.013 (nouveaux) visiteurs de 142 pays. Parmi ces visites, il y avait 18.600 visites en provenance de Belgique, 3.388 en provenance de France, 1.419 en provenance d Allemagne, 1389 en provenance des Pays-Bas, 1220 en provenance des États-Unis, 699 en provenance d Espagne, etc. Une visite durait en moyenne 2 minutes 18 secondes, et 3,2 pages étaient consultées par visite. ACTION 2 Création du réseau international de contacts des ILO À partir des industries dans les différents pays européens qui participent au projet ITER, un réseau d ILO (Industry Liaison Officer) a été mis en place et développé à partir de l année 2007. Outre les contacts avec les organisations ITER européennes, ces ILO doivent aider au réseautage d entreprises dans les différents pays qui souhaitent coopérer entre eux, par exemple en vue de la formation de pôles de compétences dans le cadre d offres ITER ou pour répondre aux besoins spécifiques de F4E en matière de recherche. L ILO et coordinateur belge d ITERBELGIUM a été réélu quatre fois depuis la création de ce réseau ILO en 2007 comme président ILO, et le réseau compte à présent (en l an 2012) 18 représentants nationaux de l industrie. http://www.fusionforenergy.europa.eu/procurementsgrants/ilos.aspx ACTION 3 Actions de promotion: supports visuels, enregistrements, fiches d entreprises ACTION 3.1. Supports visuels ITER et ENC 2007 à Bruxelles La plate-forme ITERBELGIUM a été annoncée après l été de 2007 sur un stand industriel (5a) lors de l ENC 2007 (European Nuclear Conference) à Bruxelles. http://www.euronuclear.org/events/enc/enc2007/pdf/industry%20exhibition.pdf À cette fin, ITERBELGIUM a développé un certain nombre de supports visuels, qui peuvent dès lors être utilisés à différentes autres occasions. 13

ACTION 3.2. Enregistrements: de la base de données EFDA au portail F4E Une manière de promouvoir les entreprises belges candidates à une participation au projet ITER, est de les enregistrer dans la base de données (ancienne) EFDA. Cette base de données, anciennement «base de données EIDI», est à présent la base de données de référence de Fusion for Energy (F4E), l Agence Domestique européenne pour ITER, et est utilisée pour l enregistrement et la «préqualification» de fournisseurs potentiels européens. ITERBELGIUM renvoie actuellement les entreprises directement au portail F4E pour leur enregistrement F4E https://industryportal.f4e.europa.eu/ext_ip_application_pages/createuser_account.aspx La base de données des entreprises fournisseurs européennes constitue entre-temps un élément essentiel de portail industriel F4E pour la communication destinée à l industrie européenne concernant des appels d offres, des informations sur les adjudications, l organisation de journées d information et de workshops, etc. Le site portail de F4E a également pris forme grâce à de nombreuses remarques d ITERBELGIUM et d autres membres du réseau ILO. https://industryportal.f4e.europa.eu/default.aspx ACTION 3.3. Élaboration de fiches d entreprises ITERBELGIUM Outre la promotion pour l enregistrement d entreprises intéressées dans la base de données du portail industriel F4E, ITERBELGIUM développe également des fiches d information supplémentaires pour toutes les entreprises belges qui le souhaitent et les met en ligne sur le site d ITERBELGIUM. Ces fiches sont, contrairement aux informations d entreprises des entreprises enregistrées sur le portail F4E, accessibles à la consultation pour tout le monde. http://www.iterbelgium.be/en/iterbelgium-members. ACTION 4 Visite aux installations de JET à Culham (UK) Le 27 juin 2007, ITERBELGIUM a organisé une visite de travail pour des industriels belges au JET, le plus gros réacteur de recherche pour la fusion nucléaire dans le monde et le dernier et le plus important précurseur d ITER. n leur a présenté des exposés sur tous les principaux composants du réacteur et les vastes infrastructures périphériques. http://www.efda.org/jet/jet-iter/jets-capabilities-in-support-of-iter/ Un des faits saillants de la visite au JET était les nouvelles «ITER-like antennes», des antennes ICRH (Ion Cyclotron Resonance Heating) développées sous la direction de l équipe du Laboratoire de Physique des Plasmas (LPP-ERM/KMS). La visite d ITERBELGIUM au JET a eu lieu juste avant l installation de ces antennes dans le réacteur JET. Ces antennes à micro-ondes permettant de chauffer le plasma dans le réacteur pour qu il atteigne les conditions de fusion constituent l un des fers de lance de la recherche belge sur la fusion nucléaire; son développement se fait grâce à une collaboration entre le LPP-ERM/KMS belge, le CCFE (Royaume-Uni), Oak Ridge National Laboratory (États-Unis) et le CEA (F). De telles antennes seront d ailleurs installées plus tard dans le réacteur de ITER. http://www.efda.org/newsletter/jet-develops-improved-icrh-for-iter/ 14

ACTION 5 Positionnement de l expertise pertinente ITER de la Belgique ACTION 5 - ICRH ANTENNA - JET VISIT CULHAM 2007 ACTION 5.1. Expertise en R&D de LPP-ERM/ KMS, le CEN/SCK et l ULB (Voir ailleurs) ACTION 5.2. ENGINEERING et GENERAL CON- TRACTING L industrie belge possède une expertise à laquelle on adéjàfaitappelaudébutdelaphasedeconception d ITER dans le cadre EFDA: il s agit d analyses de la sécurité, d études de conception concernant les systèmes de transfert de chaleur pour le refroidissement et le chauffage, etc. La société Tractebel fait à cet égard partie depuis de nombreuses années du groupe industriel EFET (European Fusion Engineering and Technology) pour ITER. ACTION 5.3. ACQUISITION et TRAITEMENT DES DONNÉES L expérience de plusieurs décennies, acquise au niveau belge par le Groupe Trasys dans le domaine du traitement des données et des systèmes de contrôle du réacteur JET de Culham sont un atout très important pour la suite de la participation belge au projet ITER. ACTION 5.4. Chambre à vide (Vacuum Vessel VV) À partir de 2007, ITERBELGIUM a mené activement campagne en faveur d une candidature belge pour la fabrication et l assemblage des segments de 400 tonnes de la chambre à vide (Vacuum Vessel - VV), le cœur de toute l infrastructure du réacteur ITER. La firme belge G & G International de Willebroek s est portée activement candidate pour la construction de la partie européenne (7 des 9 segments du réacteur) de cette énorme cuve de réacteur et a été préqualifiée par F4E comme l une des 7 entreprises européennes pour la poursuite des négociations. Finalement, le contrat a été attribué à un consortium italien comportant les entreprises Ansaldo Nucleare, Walter Tosto et Mangiarotti. La construction de ces segments est actuellement en pleine préparation. https://industryportal.f4e.europa.eu/lists/news/dispform.aspx?id=45&source=https%3a%2f %2Findustryportal%2Ef4e%2Eeuropa%2Eeu%2FLists%2FNews%2FAllItems%2Easpx%3FView %3D%257b49F992C0%252dC29D%252d4991%252d957B%252d5F602DA90DB6%257d%26S ortfield%3dlinktitle%26sortdir%3dasc 15

ACTION 6 Mise en place d un lobby industriel autour de thèmes pertinents Grâce au réseau d ILO, un lobbying s organise sur des questions d importance générique pour l industrie auprès de la «Domestic agency» européenne pour ITER, c.-à-d. F4E: Les sujets discutés en l occurrence en 2008 avaient trait entre autres: aux conditions contractuelles générales contenant des clauses inacceptables en responsabilité civile pour l industrie (problème majeur, toujours sans solution au cours de l année 2008) aux mesures spécifiques en faveur des PME que F4E souhaite impliquer dans le projet aux adaptations du site F4E en vue d assurer la transparence d informations aux concepts favorisant une meilleure concertation et communication d informations, par exemple l introduction du concept de workshops d information préalables pour des missions de sous-traitance spécifiques, par exemple. le workshop «CODAC» des 27-28 octobre 2008, un workshop «REMOTE HANDLING», la mise en place de forums d affaires ITER (Iter Business Forum - IBF), la création de «competence mappings», etc. à plus de transparence concernant les critères de présélection des entreprises aux droits de propriété intellectuelle (background et foreground IPR ) lors du développement de projets avec l industrie avec un financement de l UE, etc. Sous la présidence de l ILO d ITERBELGIUM, la transparence dans le chef de F4E relative à des contrats passés, présents ou futurs a également été sensiblement améliorée, ce qui a finalement conduit à la structure actuelle du portail industriel F4E. 16

2008 ACTIE 7 Officiële lancering ITERBELGIUM In februari 2008 werd het platform ITERBELGIUM officieel op gang getrokken met een launch-event in de Waerboom in Groot-Bijgaarden, waarop een 90-tal vertegenwoordigers uit de onderzoekswereld en de industrie aanwezig waren. Aan de hand van diverse presentaties door leden van de stuurgroep van ITERBELGIUM (waaronder het SCK, KMS, Agoria en Tractebel) werd een overzicht gegeven van de grote uitdagingen in het fusieonderzoek in het algemeen, en van de directe betrokkenheid van de EU industrie in het ITER-project in het bijzonder. http://www.iterbelgium.be/en/news/summary-iterbelgium-be-launch-event-14-02-2008 17

ACTIE 8 ILO-netwerk als officiële industrievertegenwoordiger Onder ITERBELGIUM ILO-voorzitterschap werd in de loop van 2008 bekomen dat het ILO-netwerk van nationale industrievertegenwoordigers voor ITER door de Fusie-Associaties in diverse landen werd gevalideerd en erkend als officiële gesprekspartner van de industrie naar F4E toe (de Europese Domestic Agency voor ITER). Het ILO-netwerk wordt sinds 2008 dan ook door F4E erkend als officieel gemandateerde gesprekspartner om de belangen voor de Europese industrie binnen het ITER project te behartigen. http://www.fusionforenergy.europa.eu/procurementsgrants/ilos.aspx ACTIE 9 Transparantie EIDI bedrijvendatabank In2007werdenopdeITERBELGIUM website diverse nuttige inforubrieken uitgewerkt voor de bedrijven. Eén ervan werd echter in de loop van 2008 door F4E voor het publiek (ook voor de relevante ITER industriële stakeholders!) ontoegankelijk gemaakt, namelijk de databank van zogenaamde EIDI-geregistreerde bedrijven. (EIDI staat voor EFDA Industry Database for ITER) Het betreft de lijst van bedrijven die via individuele gegevensfiches hun interesse, competenties en contactgegevens opgeven bij F4E als kandidaat voor deelname aan het ITER-project. Competenties worden door elk bedrijf aangeduid met specifieke activiteitencodes. Pas sinds 2012 hebben de ILO s na langdurig verzoek bij F4E opnieuw toegang tot de F4E database van bedrijven zodat de netwerking voor aanbestedingen opnieuw vlotter kan verlopen. ACTIE 10 Afspraak tussen Iterbelgium en Nuclear Market Een kostenloze informatieservice werd voor de Belgische bedrijven in 2008 toegevoegd aan de ITERBELGIUM website. Hiermee kunnen Iterbelgium-leden en andere bedrijven zich aanmelden voor berichtgeving (per E-mail) over offertevragen en aanbestedingen voor àlle fusie-gerelateerde uitrusting en diensten ter wereld, zoals JET, ITER, JT60, Tore Supra etc. http://www.nuclearmarket.com/emailalert/iter.cfm 18

ACTIE 11 Bezoek aan Tore Supra in Cadarache In 2008 ging ITERBELGIUM op bezoek in Cadarache bij het Franse CEA. De Belgische bezoekers werden eerst rondgeleid bij de TORE SUPRA Tokamak, een supergeleidende Tokamak waarmee lange plasmapulsen kunnen worden opgewekt. Naast een bezoek aan TORE SUPRA werd ook de bouwplaats voor de ITER reactor bezocht. In de marge van dit bezoek had ITERBELGIUM ook sprekers uitgenodigd om enkele fusiegerelateerde thema s toe te lichten, zoals het internationaal Erasmus Mundus programma voor Masteropleidingen in Fusie, de lokale inspanningen van de regionale overheid PACA om buitenlandse bedrijven aan te trekken in de regio etc. http://www.iterbelgium.be/en/news/presentations-pictures-cadarache-june-5th-2008 ACTION 11 - TORE SUPRA VISIT 2008 19